Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi nədir? Necə diaqnoz qoyulur? Müalicə necədir?

Ağciyər xərçənglərini iki əsas qrupa bölmək olar. Bunlara kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi və kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçəngi deyilir. Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi, lenfositlərdən təxminən iki dəfə böyük olan kiçik, mavi və bədxassəli (bədxassəli) hüceyrələrlə xarakterizə olunan bir xərçəng növüdür.

Ağciyər xərçənginin digər növləri kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər karsinoması kimi müəyyən edilir. Kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçənginin alt növləri adenokarsinoma, skuamöz hüceyrəli karsinoma və böyük hüceyrəli karsinomadır.

Bütün ağciyər xərçənglərinin 15 faizi kiçik hüceyrədir

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngləri bütün ağciyər xərçənglərinin 15 faizini təşkil edir. Kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçəngi bütün ağciyər xərçənglərinin 85%-ni əhatə edir. Bunlardan 25-35%-i adenokarsinoma, 30-35%-i skuamöz hüceyrəli karsinoma, 10-15%-i isə iri hüceyrəli karsinomadır.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənginə səbəb nədir?

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi 100 faiz siqaretlə əlaqələndirilir. Kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçənglərində siqaretlə yanaşı bəzi kimyəvi maddələrə (asbest, radon və s.) məruz qalma da bu xərçəng növünün inkişafına səbəb ola bilər.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi adətən tənəffüs yollarının selikli qişasında və ya sinə boşluğunda kütlə şəklində aşkar edilir. Bunun əksinə olaraq, adenokarsinomalar və iri hüceyrəli xərçənglər ağciyərdə periferik kütlələr və ya düyünlər şəklində özünü göstərir. Skuamöz hüceyrəli karsinoma adətən mərkəzi bronxial kütlələr şəklində özünü göstərir.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi daha sürətli yayılır

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənglərinin 30 faizi diaqnoz zamanı məhdud mərhələdədir. Ümumiyyətlə, diaqnoz zamanı xəstələrin əksəriyyətində xəstəlik digər orqanlara yayılır. Mərkəzi sinir sisteminə yayılma riski kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçəngindən daha çoxdur.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənglərində, xərçəng hüceyrələrinin yaratdığı bəzi hormon ifrazları səbəbiylə inkişaf edən və paraneoplastik sindrom (şişin təsirindən asılı olmayan nevroloji sindrom) kimi təyin olunan şərtlər daha çox rast gəlinir. Qan vasitəsilə digər orqanlara (beyin, qaraciyər, sümük iliyi və s.) yayılması daha tez-tez və daha erkən görülür.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngi ilkin müalicə mərhələsində müalicədən daha çox faydalanır. Ancaq müalicənin fayda müddəti kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçənginə nisbətən daha qısadır. Erkən residivlər daha çox olur. Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçəngində residivdən sonra xəstəliyə nəzarət etmək daha çətindir. Təəssüf ki, kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənglərində gözlənilən ömür daha qısadır. Dərman seçimləri kiçik hüceyrəli olmayan ağciyər xərçənglərində daha çox olur. Xüsusilə, hədəflənmiş dərmanlar və immunoterapiya variantları daha çox istifadə olunur.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənginin diaqnozu

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənginin diaqnozunda radioloji müayinə vacibdir. Xəstələrə tomoqrafiya, MRT və/və ya PET CT kimi görüntüləmə üsulları tətbiq edilir. Diaqnoz üçün biopsiya tələb olunur. Bəzi hallarda bunun üçün bronkoskopik biopsiya aparıla bilər.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənginin simptomları

Xəstəliyin ağciyər və döş qəfəsi boşluğunda yayılmasından asılı olaraq öskürək, səs-küy, qanlı öskürək, arıqlama, təngnəfəslik, uzun müddətli sağalmayan sətəlcəm, uzun müddətli sinə divarı ağrısı kimi şikayətlər ola bilər.

Xəstəlik ağciyərlərdən başqa orqanlara yayılıbsa, qollarda güc və hissiyyat itkisi, göz qapaqlarının sallanması, üz və alın dərisinin quruması, bədənin yuxarı hissəsində çiyin və qollarda ödem, davamlı və artan sümük ağrıları, sarılıq, qarında şişlik və dərialtı düyünlər görünə bilər.

Kiçik hüceyrəli ağciyər xərçənginin CNS yayılması çox yayğındır. Bundan əlavə, qaraciyərə, sümük iliyinə, sümüklərə və limfa düyünlərinə yayıla bilər.